E‑zwolnienie dla opiekunów osób starszych. Czy system zauważa ich potrzeby?
Opieka nad seniorem to często niewidzialna praca wykonywana przez bliskich: dzieci, wnuki lub sąsiadów. Choć emocjonalnie bezcenna, fizycznie i psychicznie bywa bardzo obciążająca. Gdy opiekun się rozchoruje, potrzebuje odpoczynku lub nie może pogodzić pracy zawodowej z pomocą starszej osoby, wsparcie systemowe okazuje się niewystarczające.
Opiekun: chory bez diagnozy, zmęczony bez zwolnienia
W Polsce rośnie liczba osób starszych wymagających stałego wsparcia, ale nie idzie za tym systemowe wsparcie dla ich opiekunów. To najczęściej członkowie rodziny, którzy próbują łączyć obowiązki domowe, zawodowe i opiekuńcze. Wielu z nich funkcjonuje na granicy wypalenia - z niedospaniem, stresem i przemęczeniem, które z czasem przeradzają się w realne dolegliwości.
E‑zwolnienie w takim przypadku mogłoby być formą odpoczynku i zabezpieczenia, ale formalnie najczęściej przysługuje tylko wtedy, gdy opiekun sam jest chory lub opiekuje się osobą z orzeczeniem o niepełnosprawności. W praktyce więc opiekunowie nieformalni są niewidoczni także dla systemu zdrowia.
E‑zwolnienie: kto może je otrzymać i na jakich zasadach?
Zgodnie z przepisami, opiekun może otrzymać zwolnienie lekarskie, jeśli spełnia konkretne warunki: osoba starsza, nad którą sprawuje opiekę, musi wymagać stałej obecności i nie mieć zapewnionej innej formy opieki. Zwykle konieczne jest też potwierdzenie choroby lub niesamodzielności na przykład poprzez orzeczenie o niepełnosprawności.
W sytuacji, gdy senior formalnie nie ma takiego statusu, a potrzebuje codziennego wsparcia, opiekun zostaje sam z problemem. E‑zwolnienie jako forma zdalnego L4 daje wygodę formalną, można je uzyskać przez konsultację online, ale nie rozwiązuje bariery systemowej: braku uznania opieki nieformalnej, jako pracy, która wpływa na zdrowie opiekuna.
Opieka to relacja, a opiekun też potrzebuje opieki
Psychiczne i fizyczne przeciążenie opiekunów seniorów to temat, który powoli przebija się do świadomości publicznej, ale nadal nie znajduje odzwierciedlenia w polityce społecznej. Z punktu widzenia medycznego, osoba opiekująca się kimś przewlekle chorym lub niesamodzielnym sama jest w grupie ryzyka.
Przemęczenie, brak snu, brak czasu na regenerację czy własną profilaktykę zdrowotną prowadzą do zaburzeń psychosomatycznych. E‑zwolnienie może być jednym z narzędzi, by dać sobie czas na powrót do równowagi, ale równie ważne są lokalne formy wsparcia: grupy opiekunów, doradztwo socjalne, elastyczne formy zatrudnienia. System dostrzega pacjenta, ale nadszedł czas, by zauważył też tego, kto go codziennie podnosi z łóżka.
